Dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa w związku z zakazem prowadzenia działalności gospodarczej
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii oraz zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii wprowadzony został m.in.
- całkowity zakaz prowadzenia działalności bez względu na położenie lokalu w którym działalność jest prowadzona, czy też jego powierzchnię lub powierzchnię i charakter obiektu w którym lokal się znajduje:
- polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu, z wyłączeniem realizacji usług polegających na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu, wykonywanej przez oddzielne jednostki,
- związanej z organizacją, promocją lub zarządzaniem imprezami, takimi jak targi, wystawy, kongresy, konferencje, spotkania, włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi terenów i obiektów, w których te imprezy mają miejsce,
- twórczej związanej z wszelkimi zbiorowymi formami kultury i rozrywki,
- związanej ze sportem, rozrywkowej i rekreacyjnej, w szczególności polegającej na prowadzeniu miejsc spotkań, klubów, w tym klubów tanecznych i klubów nocnych oraz basenów, siłowni, klubów fitness,
- związanej z projekcją filmów lub nagrań wideo w kinach, na otwartym powietrzu lub w pozostałych miejscach oraz działalności klubów filmowych),
- związanej z konsumpcją i podawaniem napojów,
- związanej z prowadzeniem kasyn, z wyłączeniem kasyn internetowych,
- związanej z fryzjerstwem i pozostałymi zabiegami kosmetycznymi,
- związanej z działalnością salonów tatuażu i piercingu,
- usługowej związanej z poprawą kondycji fizycznej,
- związanej z prowadzeniem usług hotelarskich, działalności bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostałej działalności związanej z kulturą, m) sprawowania kultu religijnego w miejscach publicznych, w tym w budynkach i innych obiektach kultu religijnego.
2. całkowity zakaz handlu detalicznego prowadzonego przez najemców powierzchni handlowej w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2 przez wszystkich najemców z wyłączeniem najemców, których przeważająca działalność polega na sprzedaży:
- żywności,
- produktów kosmetycznych innych niż przeznaczone do perfumowania lub upiększania,
- artykułów toaletowych,
- środków czystości,
- produktów leczniczych w tym w aptekach lub punktach aptecznych,
- wyrobów medycznych,
- środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
- gazet,
- artykułów budowlanych lub remontowych,
- artykułów dla zwierząt domowych lub paliw.
W związku z powyższymi zakazami pojawiły się pytania dotyczące możliwości dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód poniesionych przez przedsiębiorców, których działalność została zakazana.
Taką szkodą może być m.in. brak spodziewanych przychodów z prowadzonej działalności, utrata klientów lub koszty związane z działalnością gospodarczą (np. koszty zużycia mediów).
Jako że wprowadzone przepisy nie przewidują jakiejkolwiek rekompensaty dla przedsiębiorców poszkodowanych w wyniku pandemii, można założyć, że będą oni dochodzić naprawienia poniesionych szkód od Skarbu Państwa.
Odpowiedzialność prawna Skarbu Państwa może być oparta na dwóch scenariuszach: odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkód poniesionych w związku z wprowadzeniem stanu nadzwyczajnego oraz odpowiedzialność na zasadach ogólnych wynikających z Kodeksu cywilnego.
Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkód poniesionych w związku z wprowadzeniem stanu nadzwyczajnego
Pierwszym z nich jest wprowadzenie stanu nadzwyczajnego w postaci stanu klęski żywiołowej. Zgodnie z art. 228 ust. 4 Konstytucji: „Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela”. Natomiast zgodnie z art. 2 Ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela: „Każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie, które obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała. Do odszkodowania tego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 415–4202.” W tym przypadku odszkodowanie obejmuje straty majątkowe i wyłączona jest deliktowa odpowiedzialność Skarbu Państwa. Warto podkreślić, że pojęcie „szkoda” oznacza różnicę między stanem majątku poszkodowanego a stanem, jaki istniałby, gdyby brak było czynnika szkodzącego. Ponadto dwie podstawowe postacie szkody to straty (np. wartość zniszczonych towarów lub poniesione koszty eksploatacyjne) oraz utracone korzyści, czyli zyski, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w przyszłości, gdyby oddziaływanie czynnika szkodzącego nie miało miejsca.
W przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego odpowiedzialność Skarbu Państwa ograniczona byłaby do wartości rzeczywistych strat poniesionych przez przedsiębiorców.
Odpowiedzialność na ogólnych zasadach Kodeksu cywilnego
Jeżeli jednak stan nadzwyczajny nie zostanie wprowadzony, wówczas należałoby rozważyć zastosowanie ogólnych zasad kodeksu cywilnego, a w szczególności art. 417 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: „Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa” oraz art. 4171§1 i 4 Kodeksy cywilnego, który stanowi, że: „§1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.” oraz „§4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.”
Powyższe przepisy mogły być zastosowane w przypadku niezgodnego z prawem działania jednostki publicznej. W niniejszym przypadku takim działaniem jest brak wprowadzenia stanu klęski żywiołowej w sytuacji, w której spełnione są przesłanki uzasadniające jego wprowadzenie.
W przypadku odpowiedzialności na podstawie art. 4171§ 1 KC naprawienia szkody można żądać po stwierdzeniu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Zgodnie z tym scenariuszem przedsiębiorcy mogliby dochodzić naprawienia szkody w pełnym wymiarze, tj. wyrównania strat oraz utraconych korzyści.
Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek pytania lub wątpliwości związane z omawianym tutaj zagadnieniem, proszę pisać na adres m.bober@szeliga.eu
Kancelaria Radcy Prawnego
Magdalena Szeliga
ul. Małeckiego 23/3
60-708 Poznań
tel. 606 98 19 66
e-mail: kancelaria@szeliga.eu
www.szeliga.eu
NIP: 6951377061
REGON: 366988841
Kancelaria Radcy Prawnego
Magdalena Szeliga
ul. Małeckiego 23/3
60-708 Poznań
tel. 606 98 19 66 e-mail: kancelaria@szeliga.eu
www.szeliga.eu
NIP: 6951377061
REGON: 366988841
Powiązane artykuły
Kancelaria Radcy Prawnego
Magdalena Szeliga
ul. Aleja Wielkopolska 67/1
60-603 Poznań
tel. 606 98 18 66
e-mail: kancelaria@szeliga.eu
www.szeliga.eu
NIP: 6951377061
REGON: 366988841
MAGDALENA | SZELIGA
RADCA PRAWNY